Kadın üreme sistemi fizyolojisi fonksiyonlarının sürdürülebilmesi için kadın genital organlarında menarştan (ilk adet görme) menopoza kadar süren ve her ay düzenli olarak yinelenen bir takım değişiklikler gelmektedir. Her bir period menstrüel siklus olarak adlandırılır. Menstrüel değişikliklerde üreme sistemi hormonları etkisiyle endometriyum ve overlerde gerçekleşmektedir. Bu nedenle menstrüel siklusu overial siklus ve endometrial siklus olarak ikiye ayırmaktayız.
Overial Siklus :
Overial siklus, foliküler faz, ovulasyon ve luteal faz olmak üzere üç aşamada gerçekleşmektedir.
Foliküler faz :
Bu fazda folikül olgunlaşması gerçekleşir. Bu faz Folikül Stimulan Hormon (FSH) etkisi altındadır.
Bu evrede kadınlarda doğumdan itibaren overlerin kortekslerinde bulunan primordiyal foliküllerden bir kaçı büyür ve ovumun etrafında bir boşluk (antrum) meydana gelir. Bu boşluk folikül sıvısı ile doludur.
Kadınlarda yaklaşık adet döngüsünün altıncı günü bir overdeki foliküllerden genellikle bir tanesi hızla gelişerek graaf folikül olur. Diğerleri ise gerilemeye başlar. Bu olaya foliküler atrezi denir.
Folikülden salgılanan östrojen giderek folikülün içine dolar ve folikül etrafında over dokusundan oluşan iki hücre dizisi meydana gelir (Dışta: Theca externa, İçte: Theca İnterna).
NOT: Dolaşımdaki östrojenin birincil kaynağı, overlerin granüloza hücreleridir, bununla birlikte folikülün theca interna hücrelere östrojen yapımında gereklidir.
Ovulasyona yakın folikül içindeki Oosit I, büyür, I. Mayoz bölünmeyi geçirerek Oosit II adını alır.
Oosit II glikoprotein yapısında olan homojen ve kalınca bir zar ile (zona pellucida) sarılıdır.
Graff folikülü olgunlaştıktan sonra over yüzeyine doğru yaklaşır ve çapı 10-15 mm'ye ulaşır.
Ovulasyon:
Graff folikülünün çatlaması ve ovumun overden atılmasına ovulasyon denir.
Ovulasyon ile atılan oosit II, birinci mayoz bölünmesini geçirmiş 23 kromozomlu dişi cinsiyet hücresidir.
Ovulasyonun başlamasını sağlayan etken anterior hipofiz bezinden fazla miktarda LH'ın atılmasıdır.
Ovulasyon anında çatlayan folikül hemen kanla dolar ve korpus hemorajikum adı verilen yapıya dönüşür.
Luteal Faz :
Folikülü çevreleyen granüloza ve theca hücreleri hemen çoğalmaya başlar ve pıhtılaşmış kanın yerini hızla sarımsı ve lipitten zengin luteal hücreler alarak korpus luteum meydana gelir.
Menstrual döngünün luteal hücrelerinin östrojen ve progesteron salgıladığı luteal faz başlar.
Eğer gebelik gerçekleşirse korpus luteum kalıcı olur. Gebeliğin ilk üç ayında endometriumun devamı için gerekli olan östrojen ve progesteron hormonlarını salgılamaya devam eder. Daha sonra korpus luteumun görevini plasenta üstlenir.
Gebelik gerçekleşmezse korpus luteum menstruasyondan bir hafta önce gerilemeye başlar. Östrojen ve progesteron hormonunun seviyesi düşer. Sonunda korpus luteum beyaz bir renk olur. Bu oluşuma korpus albikans denir.
Luteal faz ovulasyondan sonra 13-15 gün devam eder. 12 günden kısa süren luteal faz anormal kabul edilir.
Endometrial Siklus:
Siklus süresince overlerde olan değişikliğe paralel olarak östrojen ve progesteron hormonlarının etkisiyle endometriumda da birtakım değişiklikler meydana gelir. Endometriyal siklus değişiklikleri proliferasyon faz, sekretuar faz ve menstrual faz olmak üzere üç aşamada gerçekleşir.
Proliferasyon Faz:
Bu faz overial siklusun foliküler fazının kontrolü altındadır. Östrojen endometrium epitelinin çoğalmasını sağlayarak kalınlaşmasını sağlar.
Fonksiyonel olarak uterus bu faz boyunca bir önceki menstruasyondan kalan Endometriumu yeniler ve fertilize ovumun yerleşmesi için endometriumu hazırlar.
Ovulasyon bir hafta sonra endometrium tamamen gelişmiştir ve 5-6 mm kalınlık kazanmıştır.
Proliferasyon fazı adet döngüsünün yaklaşık 5.gününde başlar ovulasyona kadar devam eder.
Sekretuar Faz:
Ovulasyondan sonra menstrual kanamanın başlangıcına kadar geçen süredir. Ovulasyona takiben korpus luteumdan salgılanan östrojen endometriumun biraz daha hücresel proliferasyonunu sürdürürken progesteron da endometrium büyüme ile sekretuar değişikliklere neden olur.
Sekretuar faz overial siklusun luteal fazının kontrolü altındadır. Ovulasyondan sonra 24-48 saat içerisinde döllenme gerçekleşir. Eğer gerçekleşmesse endometriumun fonksiyonel tabakası geriler. Ovulasyondan sonra 13-15 gün süren bu faza aynı zamanda premenstrual faz da denir.
Menstrual Faz:
Ovulasyondan sonra ovum döllenmez ise korpus luteum geriler. Böylece östrojen ve progesteron düzeyi düşer. Özellikle progesteronun aniden azalması ile endometrium hücre uyarılması azalır ve endometrium gerilemeye başlar. Bu gerilemeyle birlikte endometrium kalınlığının yaklaşık %65'ini kaybeder. Kaybedilen kan miktarı 30-80 CC arasında değişir.
Menstrual kanama süresi 2-6 gün sürer, menstrual döngü ise 21-35 gün sürer.
Oligomenore : Menstruasyonun 35 günden daha fazla aralıklarla olması ile karakterize adet bozukluğudur.
Polimenore : Menstruasyonun 21 günden daha az aralıklarla olması ile karakterize adet bozukluğudur.
Hipermenore : Menstruasyon kanamasının süresinin ve miktarının fazla olması.
Hipomenore : Menstruasyon kanamasının süresinin ve miktarının az olması.
